Afschuifbeheersing is een noodzakelijke maatregel in veel randen, groenstroken, op dijken en langs het spoor. Door te maaien worden weideplanten behouden. Langs onze infrastructuur is begrazing meestal niet mogelijk. Scheerbeheer vervangt hier eigenlijk beweiding. Waarom moet je knippen? Simpel: omdat het grasland anders een bos wordt. Niets ten koste van het bos overigens, maar in deze randen en groenstroken kan dit niet of willen wij het niet. Omdat veel stikstof nog steeds uit de lucht komt en niet beperkt blijft tot natuurgebieden, zijn randen en dammen gemakkelijk te pellen of op te ruwen. Dit is niet overal wenselijk. Om dit enigszins tegen te gaan, is shear management essentieel. Er is dus niets mis met maaien als maatregel. Twee andere factoren zijn belangrijk: shear timing en shear scale. Allereerst timing: het wordt bepaald door de voedingsrijkdom van de bodem, of beter gezegd, de productiviteit van de vegetatie. Op productieve klei- en veengronden is het vaak raadzaam om twee keer per jaar te maaien: één keer in het voorjaar/begin van de zomer en één keer in de herfst. Op minder productieve zandgronden is het meestal voldoende om eenmaal per jaar te maaien: in de nazomer/herfst. Soms is het nodig om van deze algemene regel af te wijken.
Dan is het struikelpunt de schaal. Tegenwoordig worden veel knipbewerkingen op grote schaal uitgevoerd. Het sluit tientallen kilometers aaneengesloten op één dag niet uit. Het probleem is dat een aanzienlijk deel van de insectenetende dieren deze grootte niet kan hebben. Veel insecten verliezen leefgebied, voedsel of broedplaatsen door uitgebreid maaien. Daarom zien we dat de (ook) in de zomer actieve insecten het moeilijk hebben. Ze zijn al lang beschadigd door een grootschalig maaibeheer: ze hebben geen voedsel, nest of beschutting. Voor de rijkdom aan kruiden is twee keer per jaar maaien beter dan één keer of zelfs minder. We hebben dus een dilemma: om planten in stand te houden, is meestal een iets ander beheer nodig dan dat van dieren. De oplossing ligt in verstrengeling: het beheersen van de shear-out. Het scheren kan op verschillende manieren worden beheerd. Wat we niet bedoelen: vandaag is de helft, en morgen is de andere helft. Het uitgangspunt is maaien en maaien, waarbij delen van de begroeiing vooraan blijven liggen. Bij elke maaibeurt blijft een deel ongemaaid. Dit deel kan dan natuurlijk het volgende jaar weer worden gezaagd. Dan blijft er nog een stuk over.
De rest verschilt van plaats tot plaats. Als er een helling is, heb je verschillende planten bovenaan en onderaan. Bewaar dan een deel van beide en laat de blokken staan. Als er bomen zijn, laat dan wat zonnige delen over. Als het vlak is, kun je blokken, paden of zigzaglijnen achterlaten. Dan is er nog de uitvoering: de machine die alles eraf scheurt en het in de rand laat, wordt een bulkmaaier genoemd. Het is niet bijzonder geschikt voor het beheren van omgevingsranden. De schaarpers doet hetzelfde, maar laat de restjes leeglopen. Het effect van verschillende machines op de overleving van vlinderlarven werd bestudeerd. Maaien en afvoeren met een schijvenmaaier heeft de beste eigenschappen. Dit staat ook beschreven in dit artikel in Butterfly Magazine (pdf; 287 KB). Onze uitdaging is dan ook om de insectenfauna met meer aandacht te beheren en dat te verweven in plantbeheer. Gefaseerd shearmanagement is daarom essentieel. Dit is geen hobby, maar het is noodzakelijk om de biodiversiteit van het blauwgroene ras te behouden.
In de keurmerk kleurlabel Al deze aspecten gecombineerd. Klanten die kiezen voor milieukwaliteit kunnen met Kleurkeur aan de slag en dit laten doen door hun aannemers. Mensen worden getraind (lees je dit, ministerie LNV?) en kwaliteitsnormen worden gecontroleerd.
Tot slot: Wilt u meer weten over milieubeheer langs de weg? floron De Butterfly Foundation heeft een handige veldgids over dit onderwerp geschreven. Je kunt het hier downloaden (pdf; 5,8 MB).
Tekst: Anthony Stipe en Kars Feeling, Stichting Vlinder
Foto’s: Kars Feeling
“Valt vaak neer. Subtiel charmante tv-liefhebber. Toegewijde internetfan. Muziekbeoefenaar.”