Nu, slechts vier maanden later, is het leven in Italië, waar vicepresident Mike Pence van het land ooit zei ‘niemand wilde zijn’, bijna weer normaal, ondanks incidentele pieken in gevallen die zijn toegeschreven aan migranten die het land binnenkomen of dichtbij wonen.
Het dodental is afgevlakt op iets meer dan 35.000, waarbij het aantal nieuw gerapporteerde sterfgevallen nu bijna een dozijn dagen is. Het totale aantal gevallen is nu 250.103 met dagelijkse verhogingen in de laagste honderden.
Nachtclubs en scholen zijn nog niet heropend, gezichtsmaskers zijn verplicht en sociale afstand nemen wordt afgedwongen, maar de zomer is in volle gang in dit land. Mensen gaan uit eten in restaurants, genieten van de zomertraditie van een aperitivo op een open plein, gaan op vakantie en gaan in het algemeen vooruit. Het is niets minder dan een wonder, vooral in vergelijking met landen als Brazilië en de Verenigde Staten, waar de pandemie nog steeds erg uit de hand loopt.
Vóór die vreselijke dag in maart, toen bijna 1.000 mensen stierven, waren er veel verhalen over hoe Italianen langs de lockdown liepen. Verhalen over clandestiene etentjes en hele flatgebouwen die dezelfde hond uitlaten om naar buiten te komen, leken het Italiaanse nationale tijdverdrijf van het buigen van de regels bloot te leggen. De lockdown tegen die tijd had ertoe geleid dat iedereen, behalve de meest essentiële arbeiders, binnen slechts 300 meter van hun huis waren opgesloten.
Mensen verloren banen, bedrijven leden en kinderen verloren kostbare tijd omdat het slecht gefinancierde onderwijssysteem van het land moeite had om zich aan te passen aan online onderwijs. Maar hoe moeilijk het ook was, de beelden van de doden, van de overvolle ziekenhuizen, van de mensen – gekoesterde grootmoeders en grootvaders – die alleen stierven, veroorzaakten een onvoorstelbaar nationaal verdriet en maakten het hele land bang, zegt Gianni Rezza, directeur van het National. Gezondheidsinstituut.
“De bevolking reageerde vrij positief in de eerste fase, maar angst speelde waarschijnlijk een rol”, vertelde hij aan CNN. “Beelden van de doodskisten die in militaire vrachtwagens in Bergamo werden vervoerd, waren hard, en blijkbaar maakten ze duidelijk dat het verlaten van de ongecontroleerde circulatie van het virus tot ernstige problemen zou leiden.”
‘Uit de storm’
Langzaamaan werd het alleen maar beter vanaf die vreselijke dag, met dagelijkse gevallen, die uiteindelijk een plateau bereikten en terugvielen tot een verwaarloosbaar aantal dagelijkse infecties. Mensen namen de lockdown serieus, droegen plichtsgetrouw maskers, zoals ze vandaag de dag nog steeds doen, en het land genas geleidelijk.
De politie handhaafde de lockdown strikt en auto’s voor civiele bescherming patrouilleerden door de straten en zeiden dat mensen binnen moesten blijven via luidsprekers. Toen, begin mei, begon het land zich geleidelijk open te stellen, eerst voor afhaalmaaltijden en daarna voor bediening aan tafel. Bij elke nieuwe smaak van vrijheid controleerden de gezondheidsautoriteiten het besmettingspercentage, waarbij ze nooit meer etablissementen lieten openen als er een piek was, en waarschuwden ze dat ze weer zouden sluiten als de zaken zouden veranderen.
Sportscholen gingen voorzichtig open en winkels kunnen nog steeds niet druk zijn. Treinen kunnen maar voor 50% rijden en het openbaar vervoer is beperkt. De naleving van maskers is sterk omdat het de wet is, en handdesinfecterend middel is een functie bij bijna elke bedrijfsingang.
Het ergste, in ieder geval voorlopig, was eindelijk voorbij. Nu kunnen pieken in gevallen over het algemeen worden toegeschreven aan clusters in migrantenkampen of in gesloten gemeenschappen die onder controle worden gehouden door middel van agressieve tests.
Op 23 juli bevestigde de Italiaanse minister van Volksgezondheid Roberto Speranza dat het harde werk zijn vruchten heeft afgeworpen. “Ik geloof dat Italië uit de storm is gekomen”, zei hij tegen de landbouwgroep Coldiretti in Italië. ‘Ik denk niet aan de regering, maar aan het land als geheel.’
Speranza waarschuwde echter dat het nog geen tijd was om de wacht volledig te laten zakken. “We waren de eersten die na China ter wereld werden geraakt, we hadden geen handleiding. We moesten leren over het virus”, zei hij. “Ik denk dat we eerlijk tegen elkaar moeten zijn: dit zijn de moeilijkste maanden in de geschiedenis van het land sinds de Tweede Wereldoorlog.”
Maar terwijl Italië feestte – op veilige afstand – waarschuwde hij snel dat het ergste misschien nog niet voor iedereen voorbij is. “De internationale situatie baart me veel zorgen”, zei hij, erop wijzend dat we ons op wereldschaal op “het ergste moment van de epidemie” bevonden.
Dus wat maakt dat een land als Italië, dat al lang bekend staat om zijn scepsis voor alles dat zelfs maar op een regel lijkt, deze strijd wint die niemand anders lijkt te komen? Tweede golven hebben Spanje, Frankrijk en Duitsland getroffen en de eerste golf is nog lang niet voorbij in de VS of het VK.
Journalist en auteur Beppe Severgnini vertelde CNN dat het juist de Italiaansheid van het Italiaanse volk is die het mogelijk heeft gemaakt. “We gingen ermee om omdat we andere bronnen vonden die er altijd waren: realisme, inventiviteit, uitgebreide families, solidariteit en herinneringen”, vertelde hij aan CNN. “In Italië worden regels niet nageleefd, of ongehoorzaam, zoals elders. We vinden het een belediging voor onze intelligentie om een verordening na te leven zonder deze eerst in twijfel te trekken.”
Dus toen de regering op 10 maart een draconische lockdown instelde, zei Severgnini dat Italianen in heerschappij geloofden. “Met Covid-19 besloten we dat de lockdown zinvol was, dus het was niet nodig om het af te dwingen”, zei hij.
Politieke wil
Velen waarderen de ongekozen premier van Italië, Giuseppe Conte, die geen politieke overtuiging of partij achter zich heeft, omdat hij geen politiek speelt. Elke keer dat hij een sterkere maatregel instelde, zei hij dat de schuld “bij mij” lag en niet bij de regering die hij leidde.
Toch staan campagnevoerders in het noorden van het land, waar het virus ongecontroleerd rondzwierf vanaf het eerste gemelde geval op 21 februari tot toen het land op 10 maart werd gesloten, erop dat hij het in eerste instantie niet serieus genoeg nam. Hij werd in juni door openbare aanklagers ondervraagd om te bepalen of de draconische lockdown eerder had moeten beginnen.
Rezza is van mening dat niet alleen angst een rol speelde, maar dat ook de regering gefeliciteerd moet worden, daarbij verwijzend naar Conte’s toewijding aan wetenschap boven populariteit. “Er was voor een keer, zou ik zeggen, een duidelijkheid en een zekere moed van de kant van politici omdat ze luisterden naar de wetenschappers, in het bijzonder de minister van Volksgezondheid”, zei hij, verwijzend naar Speranza.
“Politici hebben ook moedige beslissingen genomen, omdat de lockdown betekende dat een deel van de bevolking ongelukkig kan zijn en economische gevolgen kan hebben. De beslissing om op nationaal niveau op te sluiten was zeker moedig.”
In de VS was de lockdown grillig en in het VK was de heropening complex en moeilijk te begrijpen voor de bevolking. Er zijn mazen in de wet en uitzonderingen op bijna elke regel. Zelfs in Spanje, waar het virus hard toesloeg en de lockdown rigide was, heeft het virus een nieuwe basis weten te vinden, deels omdat de autoriteiten te snel en te snel heropend waren. Je kunt gaan dansen in Spanje, maar nog niet in Italië.
Ook Frankrijk heeft een heropleving van het virus meegemaakt, maar de autoriteiten hebben daar pas op 20 juli een verplichte regel voor gezichtsmaskers binnen ingevoerd. Italië heeft de eis sinds het begin voortgezet en Speranza zegt dat ze waarschijnlijk nog een tijdje zullen blijven.
Ondanks het succesverhaal van het terugslaan van het virus, heeft Italië enorme economische verliezen geleden. Verwacht wordt dat het bbp dit jaar met ongeveer 10% zal krimpen en dat veel bedrijven in de toeristische sector mogelijk nooit meer zullen openen. Maar het ontbreken van een tweede golf – tot nu toe – betekent dat er waarschijnlijk geen nieuwe lockdown zal zijn en dat bedrijven weer kunnen opbouwen zonder bang te hoeven zijn om nog meer geld te verliezen.
Severgnini, die in de VS heeft gewoond, trekt het contrast tussen het verrassende succes van Italië tot nu toe en de overduidelijke strijd van Amerika om de nationale curve af te vlakken. “De Verenigde Staten zijn ontstaan uit een opstand, en dat voel je nog steeds”, zei hij. ‘Maar rebelleren is soms absurd, bijvoorbeeld tijdens een pandemie.’
Hij gelooft ook dat angst een rol speelde. ‘Angst kan een vorm van wijsheid zijn’, zei hij. ‘Vrijmoedigheid, een blijk van onzorgvuldigheid’, zei hij. “Ah, en we hebben geen Donald Trump, wat helpt.”
“Tvaholic. Zombie-geek. Toegewijde reisbeoefenaar. Introvert. Gecertificeerde communicator.”